در مراسم شام غریبان محرم سال 98 در حسینیه امام خمینی (ره)، پس از پایان جلسه مقام معظم رهبری خطاب به حاج محمود کریمی فرمودند: «مجلس شما را امسال از تلویزیون میدیدم؛ برنامه شما در بیرون از جلسه خیلی خوب بود».
اشارهی آقا به مراسم شب تاسوعای حاج محمود بود که تصاویر آن از همان شب دست به دست در فضای مجازی میچرخید و با این تمجید رهبر انقلاب توجهات به آن چند برابر شد.
در شب تاسوعا کریمی در محیط بیرونی امامزاده روی بلندی رفته، در میان مردم روضهخوانی و مداحی كرده و شور و حال خاصی را در میان دلدادگان حسینی به وجود آورده بود؛ یک نوع عزاداری سنتی که چهارپایهخوانی نام دارد، البته با مختصات خاص خودش.
پس از آن موج عجیبی درباره حرکت ارزشمند این مداح به وجود آمد و بسیاری از مداحان، وعاظ و مستمعان، این اقدام را ستودند و به تکرار آن توسط سایر مداحان علاقه نشان دادند. تا جایی که این سبک از عزاداری در هیئت های بزرگی چون هیئت رایه العباس کریمی و ریحانه الحسین بنی فاطمه رایج شده است.
سبک چهارپایه خوانی
چهارپایهخوانی از زمانهای خیلی دور در بازار تهران و مراسمات سایر شهرها باب بوده و هنوز هم در خاطر پدربزرگهایمان یادش زنده است. این سبک اصیل عزاداری کاملا از بین نرفته و در همهی این سالها در برخی شهرها و حتی بعضی نقاط تهران از جمله بازار جریان داشته؛ اما با آمدن انواع بلندگوها و باند و استریو و سبکهای جدید عزاداری کمرنگ شده بود و رو به فراموشی میرفت.
در هیئتهای بعضا پر طمطراقِ این سالها، مداح با فاصلهای زیاد، مقابل عزاداران و سینهزنها قرار میگیرد و صدایش با اکوی چند برابری به گوش مستمعینش میرسد. دیگر خبری از حال و هوای مداحی که بر روی چهارپایه میایستاد و مستمعین دور تا دورش حلقه میزدند و صدای اشک و نالهشان دل افلاکیان را میلرزاند، نیست.
همچنین در چهارپایهخوانی عقیده بر این است كه اصل واقعه کربلا آنقدر جانسوز و تكاندهنده است كه برای گرفتن اشك مردم لازم نیست به مسائل فرعی تمسك جویند یا از نورپردازی و حركات و شعرهای عجیب و غریب استفاده کنند.
مداح چهارپایهخوان در کمترین زمان حرف اصلی را میزند و افراد را به اوج و شور نهایی میرساند.
نگاهی به مستند «چهارپایه»
برای شناخت بهتر این سبک و پاسخ به این سوال که «آیا این سنت کهن میتواند در کنار انواع جدید عزاداری رقابت کند؟» سید عباس حسینی به سمت تولید مستندی رفته تا این موضوع را در کانون اصلی و قدیمی آن بررسی کند.
حسینی در مستند «چهارپایه» ما را پای صحبت چند پیرغلام امام حسین علیه السلام که از بازاریان قدیم تهران هستند مینشاند تا برایمان از عزاداریهای قدیم در بازار تهران بگویند؛ جایی از بازار که تیمچهی حاجبالدوله نام داشته و در گذشته مقصد دستههای عزاداران تهرانی در محرم بوده است.
این چهارپایهخوانان پیکسشوت از ویژگیهای برجسته چهارپایهخوانی میگویند. نقاط قوتی که باعث شده با وجود قدمت بسیار هنوز تازه بماند و در این روزگار نظر مردم را به خود جلب کند.
محل قرار گرفتن مداح، میزان همکاری عزاداران در نوحه خوانی، زمان مراسم، نوع شعری که انتخاب می شود و اجتماع خیل عظیم عزاداران در یک مکان واحد از نکاتی هستند که در میان صحبتها به آن اشاره میشود.
در طول مستند تصاویر زنده و جاندار از عزاداری به سبک چهارپایهخوانی در بازار با توضیحات این پیرغلامان سیدالشهدا علیه السلام ترکیب شدهاند و فضاسازی به گونهای در نظر گرفته شده که مخاطب را در نزدیک شدن به آن حال و هوا یاری میکند. در مستند با افرادی مصاحبه میشود که در این سبک استاد هستند و عمری آن را اجرا کرده و نگذاشتهاند از بین برود.
در کنار همهی مزیتهای مستند، بهتر بود محور اصلی گفتگو نیز پررنگتر شود. کسی که هیچ آشنایی قبلی با این سنت قدیمی ندارد شاید دقیقا متوجه نشود در مورد چه سبکی سخن گفته میشود.
برای دیدن مستند چهارپایه میتوانید به سایت Ammaryar مراجعه کنید.
نویسنده: راضیه یگانه