از ابتدای انقلاب اسلامی یکی از موضوعات مورد بحث، چگونگی تصویرسازی چهره معصومین بر پرده سینما و یا در قاب تلویزیون بوده است. موضوعی که توسط هر یک از فیلمسازان به گونه‌های متفاوتی در دستور کار قرار گرفت. در ادامه به بررسی آثار شاخص این حوزه و تشریح چگونگی تصویرسازی معصومین در آنها خواهیم پرداخت.
یکی از مهم‌ترین آثار در این حوزه که الهام بخش بسیاری از فیلم‌ها و سریالهایی است که به روایت زندگی معصومین پرداخته‌اند، فیلم «الرساله» می‌باشد.«الرساله» اثر مصطفی عقاد، فیلمی است که به زندگی پیامبر اکرم (ص) از پیش از مبعوث شدن به رسالت تا وفات می‌پردازد. این فیلم به زبان انگلیسی و در دهه هفتاد میلادی توسط کارگردان سوری اثر با مشقت‌های فراوان ساخته شد. سختی کار در ابتدا به خاطر این بود که کارگردان اثر سعی داشت موافقت مراجع و خواص جهان اسلام را جلب کند لذا فیلمنامه خود را به دانشگاه الازهر مصر و همچنین مجمع شیعیان لبنان جهت بررسی ارائه کرد و در نهایت تصمیم بر آن شد که از پیامبر اکرم در فیلم تصویری نشان داده نشود.
این موضوع در نوع خود متفاوت بود لذا هیچ یک از استودیوهای هالیوودی حاضر به حمایت از فیلم نشده و فیلم عملا مستقل ساخته شد. در عین این که در اثر حتی بازیگری نیز برای بازی نقش پیامبر اکرم (ص) انتخاب نشده است اما نتیجه کار به حدی مورد توجه جهان اسلام و حتی مخاطبان غیر مسلمان قرار گرفت که مصطفی عقاد را به یکی از چهره‌های مطرح این حوزه تبدیل کرد. یکی دیگر از موضوعات فیلم که به شدت در نوع خود جالب توجه است، نوع پرداخت به شخصیت امام علی (ع) بوده که با وجود نشان ندادن تصویری از ایشان، تاثیر گذاری عمیق آن حضرت بر روی اتفاقات و جریانات صدر اسلام به خوبی روایت می‌شود.
سال‌ها بعد نیز داوود میرباقری با ساخت سریال امام علی (ع) توانست اثری فاخر را در این حوزه به مخاطب تلویزیون عرضه کند و روایت‌گر دوران حکومت امام اول شیعیان در قاب تلوزیون باشد. در این اثر، داوود میرباقری با الهام از مصطفی عقاد توانست هم به روایت امیرالمومنین (ع) از زبان و رفتار یاران حضرت چون مالک اشتر و عمار بپردازد و هم در عین حال با پرداختی کوتاه ولی قوی از حضور حضرت علی (ع) در سریال اثری به یاد ماندنی را خلق کند.
رویه دیگری که در میان آثار تلویزیون اتخاذ شده است، انداختن هاله‌ای از نور روی صورت امام معصوم است که برای اولین بار در سریال روایت عشق مهدی فخیم‌زاده که روایت‌گر زندگی امام رضا (ع) است، مورد استفاده قرار گرفت. در این اثر در سکانس‌هایی که امام معصوم حاضر است، روی صورت ایشان هاله‌ای دایره شکل از نور قرار دارد. این تصمیم هرچند که ساخت اثر را آسان‌تر می‌کند اما در نتیجه منجر به غیر واقع گرایانه شدن تصویر شده به طوری که مخاطب با آن ارتباط عمیقی برقرار نمی‌کند.
اگر صحنه‌های حضور امام رضا (ع) در سریال روایت عشق را با صحنه‌های حضور امام علی (ع) در سریال امام علی (ع) مقایسه کنیم می‌بینیم که در سریال امام علی (ع) ، مخاطب به مراتب با اثر ارتباط بیشتری برقرار می‌کند و سکانس‌های حضور امام علی (ع) در سریال امام علی (ع) به شدت عمیق‌تر و تاثیرگذارتر است.
یکی دیگر از آثار شاخص این حوزه اما فیلم سینمایی محمد رسول الله ساخته مجید مجیدی است. در این اثر رویکرد تصویرسازی پیامبر اکرم (ص) را میتوان بعد از فیلم «الرساله» و «سریال امام علی» قرار داد. با این توضیح که برای شخصیت پیامبر بازیگر انتخاب شده ولی چهره آن نشان داده نمی‌شود. با این حال به دلیل اغراق بیش از حد در غیرواقع گرایانه بودن روایت و تصویرسازی، کیفیت نهایی اثر و نتیجه آن در میزان تاثیرگذاری، گاه حتی از سریال روایت عشق نیز عقب‌تر است.
هرچند که تصویرسازی چهره معصومین خالی از اشکال نیست اما طبق نظر اکثر مراجع، به قصد روایت، اشکال ندارد. مانند تصویرسازی معصومین در تعزیه. اما باید به این نکته توجه کرد که صرف پرداخت به یک امام معصوم در اثر، نتیجه نهایی را درخشان نکرده و می‌بایست با توجه به آثار موفق این حوزه مانند سریال «امام علی (ع)» و فیلم «الرساله» ابتدا بر روایت صحیح و ساخت و پرداخت شخصیت‌ها، مخصوصا شخصیت اصلی اثر یعنی امام معصوم توجه کرد. امید است که با توجه به این ظرفیت عظیم و همچنین این وظیفه هنری بر دوش هر مسلمان، آثار موفق و با کیفیتی در این حوزه ساخته شود.
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.