مستند «پدر طالقانی»، همان گونه که از عنوانش پیداست، مستندی پرتره پیرامون زندگی آیت ا… سیدمحمود طالقانی است. این مستند که به کارگردانی محمدعلی محمددوست و تهیه کنندگی اباذر صالحیان تهیه شده است، مخاطب را با فرازوفرودهای زندگی آیت ا… طالقانی در دوران شکل گیری نهضت امام خمینی(ره) و سال های اولیه انقلاب اسلامی آشنا می کند.
چرا آیت‌ا… طالقانی؟
آیت‌ا… طالقانی از معدود شخصیت‌هایی بود که در دوران حکومت رضاخان و محمدرضا علیه طاغوت مبارزه می‌کرد و در تاریخ انقلاب از مبارزان تأثیرگذار در پیروزی انقلاب بود، به‌گونه‌ای که طبق سندهای موجود، مبارزات او تقریباً از سال 1320 آغاز شده و تا پیروزی انقلاب هم ادامه داشته و طبیعتاً در این سال‌ها، گروه‌ها و فرقه‌های مختلفی از جبهه ملی و نهضت آزادی گرفته تا فدائیان اسلام و مجاهدین خلق جهت رسیدن به مقاصدشان، به او نزدیک شدند که این مسئله زندگی آیت‌ا… را با چالش‌ها و داستان‌های مختلفی همراه کرده است.
مستند ما، یک مستند 100دقیقه‌ای بود که در آن فرصت نمایش تمام ابعاد زندگی آیت‌ا… پیش نیامد، اما شواهد و قرائن حاکی از آن است که او برای بسیاری از احزاب و تشکلها، حکم یک بزرگ‌تر و به‌نوعی پدر را داشته و سعی کرده تا آن‌جا که می‌تواند با گروه‌های مختلف، همکاری داشته باشد تا از مسیر درست منحرف نشوند و خط قرمزهایش هم همان خط قرمزهای اسلام بود. همان‌گونه که در فیلم می‌بینیم در ابتدا سعی می‌کند در کنار مجاهدین باشد و زمانی که آن‌ها مارکسیسم را انتخاب می‌کنند، آنان را پس می‌زند و فتواهایی علیه آن‌ها می‌دهد.
آقای طالقانی، یک شخصیت تربیتی و به‌نوعی معلمی داشت و عقیده زیادی به مسئله پرورش اخلاقی نیروها داشت و از میان شاگردان آیت‌ا… طالقانی، خدمت‌گزاران بسیاری برای این نظام تربیت شد و اهمیت تربیت در نگرش آقای طالقانی، مسئله‌ای است که شاید کمتر کسی به آن پرداخته باشد و ما سعی کردیم در مستند اشاراتی به آن کنیم.
تحقیق و پژوهش؟
«پدر طالقانی»، پژوهش سنگینی داشت و بخش عمده‌ای از پروسه 5 ساله ساخت مستند به‌همین امر تحقیقات اختصاص داشت و ما در این مسیر، حدود 4هزار سند را جمع آوری کردیم و با بیش از 50نفر از سوژ‌ه‌های مرتبط با آیت‌ا… طالقانی نیز مصاحبه‌هایی ترتیب دادیم تا سندیت کار حفظ شود و روایت‌مان بدون واسطه و مستند باشد. کار دارای دو فاز بود، فاز نخست، زندگی و فعالیت‌های پیش از انقلاب آیت‌ا… و فاز دوم، فعالیت‌های پس از انقلاب آقای طالقانی بود. در مسیر تحقیقات، با یکی از پژوهشگران آشنا شدیم که چند کتاب راجع به آیت‌ا… طالقانی گردآوری کرده بود که قبول کرد در تحقیقات، همراه‌مان باشد و اطلاعاتشان در آغاز کار، کمک بسیاری به ما کرد.
نوع روایت مستند؟
ایده‌ی روایت کار بر اساس کتاب اسناد ساواک که درباره آیت‌ا… طالقانی است، شکل گرفت. در این کتاب، گزارشات مأموری از ساواک به اسم سازمانی «شنبه» وجود دارد که از سال 41 تا 57 آیت‌ا… طالقانی را زیر نظر داشته و گزارش‌هایی از آقای طالقانی و تمام رفت‌و‌آمدها و دیدارهای او را بازگو می‌کند و به‌مرور، به اینجا رسیدیم که این داستان، از زبان چنین افرادی می‌تواند به مستند بودن کار بیش از پیش کمک کند.
به اعتقاد من، آیت‌ا… طالقانی، بخش مهمی از تاریخ معاصر کشور است و اگر بخواهیم درباره او صحبت کنیم، باید درباره تاریخ کشورمان صحبت کنیم. ما با توجه به عظمت شخصیتی او و تأثیرگذاری‌اش در انقلاب اسلامی، سعی کردیم گونه‌ای از روایت را انتخاب کنیم که تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد و به نوعی حق مطلب ادا شود و در این راستا مستند گفت‌و‌گو محور، با وجود ضعف در آرشیوِ تصویری نمی‌توانست آن‌گونه که باید و شاید ابعاد شخصیتی آقای طالقانی را نشان دهد، اما شیوه روایی مستند بازسازی، دوری از گفت‌وگومحور بودن و تکیه بر روایت، سبب شد تا ما بتوانیم هم مخاطب عام و هم مخاطب خاص را داشته باشیم و مستند به یک اثر آرشیوی صِرف تبدیل نشود.
بازخوردها؟
ما سعی کردیم به تاریخ وفادار باشیم. الحمدلله بازخوردهای خوبی در اکران‌ها داشتیم و خانواده آیت‌ا… طالقانی نیز نظرشان به کلیت کار مثبت بود، البته ممکن است ایرادهای جزئی به کار داشته باشند اما در مجموع با روایت مستند همراه بودند و در اکران‌های مختلفی که از آن ها تقاضا داشتیم تا حضور یابند با اشتیاق حاضر می‌شدند
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.