به گزارش راه‌نوشت، برنامه «سوره» یکی از تولیدات شبکه چهار در حوزه اندیشه و نقد و نظر است. این برنامه که به موضوع قرآن اختصاص دارد، به گفت‌وگوهای تخصصی پیرامون قرآن و زندگی، قرآن و سیاست، قرآن و موسیقی، قرآن و سینما، قرآن و تئاتر، قرآن و شعر و … می‌پردازد. به بخش‌های اصلی برنامه «سوره» ذیل اسامی چهار سوره قصص، مومنون، قلم و انسان پرداخته می‌شود. برنامه تلویزیونی «سوره» به تهیه‌کنندگی علی خواجه و مرتضی روحانی، سردبیری و اجرای مسعود دیانی در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب ساعت 22 از شبکه چهار سیما پخش خواهد شد.
تاریخ نهج‌البلاغه، زیبایی‌شناسی نهج‌البلاغه، حکمرانی، عدالت، فساد، مدیریت، حقوق شهروندی و عدالت جنسیتی ازجمله مسائلی است که در این فصل از سوره از دیدگاه نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار می‌گیرد. از بخش‌های ویژه این فصل از برنامه سوره، خواندن خطبه‌‌های منتخبی از نهج‌البلاغه ازسوی داریوش ارجمند است. معرفی و بررسی شرح‌ها و ترجمه‌های نهج‌البلاغه از دیگر بخش‌های این فصل از سوره است. سوره پیش از این هم در مناسبت‌های مذهبی دیگر ویژه‌برنامه‌هایی با عنوان فصل بنی‌امیه، فصل امام‌حسن(ع) و فصل ناتمام سقیفه را تدارک دیده بود که در ایام ماه محرم و صفر و … پخش شد.
برای بررسی بیشتر این برنامه، با مرتضی روحانی، تهیه‌کننده «سوره» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
ایده اولیه این برنامه چطور شکل گرفت؟
ایده اولیه برنامه سوره را با ایده یک برنامه دین‌پژوهی محقق‌محور و نه مبلغ‌محور ارائه کردیم، یعنی دیدیم برنامه‌هایی که در سازمان صداوسیما در حوزه دین‌پژوهی و تبلیغ دین کار می‌شود، برنامه‌هایی هستند که با محوریت مبلغان محترم کار می‌کنند، درحالی‌که شبکه چهار به‌عنوان یک شبکه نخبگانی، نیازمند برنامه‌ای است که از محققان و کارشناسان خبره‌تر استفاده کند.
درمورد فصل‌بندی‌ها باید گفت که ما دو سال پیش برنامه را با ماه مبارک رمضان شروع کردیم و طبیعی است که با وارد شدن در این ماه، آغاز فصل سوره را که فصل اول سوره نیز به حساب می‌آمد، با فصل سوره «قرآن کریم» شروع کردیم. بعد از آن و در سال‌های بعد که محرم هم به آن اضافه شد، سوره فصل «سیدالشهدا» و سوره فصل «رسول‌الله» را تولید کردیم که خب بخشی از آن تا اوایل امسال به‌صورت مناسبتی بود و براساس این مناسبتی بودن، موضوعات معین می‌شد اما از وقتی برنامه هفتگی شد، موضوعات عمومی‌تر و متنوع‌تر و موضوعاتی که در آن بازه تاریخی مورد گفت‌وگو قرار می‌گرفت نیز به برنامه اضافه شد و به این صورت نبود که ما از سه سال پیش برای فصل‌بندی‌های سوره، برنامه‌ریزی پنج‌ساله داشته باشیم. به این صورت بود که ما براساس بازخوردهایی که از مخاطب می‌گرفتیم یا سرنخ‌هایی که در برنامه از طریق کارشناس‌ها به ما منتقل می‌شد، برای فصل‌های آینده ایده‌پردازی می‌کردیم.
درباره بخش سرمقاله برنامه بفرمایید.
سرمقاله یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه است و خود آن به‌تنهایی موضع برنامه و طرح مساله را شامل می‌شد که ما سعی کردیم سرمقاله محتوای غنی داشته باشد تا مهمان با شنیدن آن از مقدمات غیرضروری عبور کند و وارد اصل مطلب شود. این در واقع سیاستی بود که ما در برنامه آن را دنبال کردیم تا در وقت برنامه بوسیله بیان سرمقاله صرفه‌جویی کنیم که مهمان مجبور نشود به دلیل بیان مقدمات 15 الی 20 دقیقه از زمان را به آن اختصاص دهد. سرمقاله‌ها در بعضی از فصل‌ها، لبه‌های تیز و برنده‌تری پیدا می‌کنند، مثل فصل «بنی‌امیه» که مردم نیز با آن‌ها همراهی بیشتری دارند و بعضی اوقات که موضوعات خیلی تخصصی‌تر می‌شود، طبیعی است که این فاصله با مخاطب بیشتر می‌شود.
درباره انتخاب مجری توضیح می‌دهید؟
در باب اجرا ما آقای دیانی را داشتیم. آقای دیانی چند مزیت داشتند؛ یکی اینکه ایشان خودشان اهل ادب و نویسندگی هستند و خلاصه اینکه به زبان و کلمات تسلط دارند و از طرفی بحث‌های حوزوی را به‌طور مفصل خواندند و رشته دانشگاهی ایشان دکترای دین‌شناسی است و از این جهت به حوزه‌های مختلف دین‌پژوهی یعنی جامعه‌شناسی دین، روانشناسی دین، تاریخ کلام، کلام جدید، تاریخ اسلام و… آشنایی دارند و همین ظرفیت‌های آقای دیانی به ما این امکان را می‌داد که از مهمانان مختلفی با موضوعات گوناگون گفت‌وگو بگیریم؛ البته ناگفته نماند که در کنار ایشان ما یک تیم سردبیری و یک تیم پژوهش داریم که خیلی وقت‌ها کار مطالعاتی را انجام می‌دهند و کمک آقای دیانی هستند و اگر احیانا ایشان به منابعی نیاز داشته باشند، مطالعه و خلاصه می‌کنند و در اختیارشان قرار می‌دهند. این کار بیشتر در فصل‌هایی که به‌صورت متراکم و پشت‌سر هم تولید می‌شود، بیشتر انجام می‌شود و کمک مهمی است، چراکه در 15شب پشت‌سرهم خیلی سخت می‌توان این منابع را جمع‌آوری کرد.
نحوه گزینش کارشناسان چگونه است؟
برای انتخاب مهمانان و کارشناسان برنامه ما ابتدا یک رصد اولیه ترتیب می‌دهیم و به هرکدام از بزرگواران که می‌رسیدیم، از آن‌ها می‌پرسیدیم که چه کسی را برای برنامه پیشنهاد می‌دهند؟
علاوه بر این یک تیم مشورتی 15 الی 20 نفره نیز برای این کار در نظر داریم که متشکل از اساتید حوزه و دانشگاه هستند که مثلا بارها شده با یکی از اساتید در حوزه تاریخ تماس گرفتیم و از ایشان خواستیم که ما کارشناسی را می‌خواهیم که در یک حوزه خاص کار کرده باشد و ایشان کارشناس موردنظر را معرفی می‌کند. به عبارت کلی‌تر، مهمان‌های سوره را مجموعه‌ای از شبکه روابط انسانی تامین می‌کند و به همین خاطر، خیلی وقت‌ها مخاطبان می‌گویند: «این مهمانان را از کجا پیدا می‌کنید؟ چرا ما این آقایان را نمی‌شناسیم؟» که این حرف، حرف درستی است و چون این کار در یک حوزه تخصصی ارائه می‌شود، اهل خبره آن حوزه به شکل بهتری یکدیگر را می‌شناسند. ما با تیمی از دوستان و همکاران 15 الی 20 نفره به‌طور دائمی درمورد مهمانان و موضوعات مشورت می‌کنیم و کار به‌صورت شخصی پیش نمی‌رود.
سردبیر برنامه هم آقای دیانی است؟
مسوولیت سردبیری برنامه با شخص آقای دیانی است اما مساله مهم اینجاست که ما برای این کار نیز یک شورای سردبیری داریم که در واقع موضوعات را در شورا مطرح می‌کنیم و موضوعات در آنجا حک و اصلاح می‌شود و بعد از ایده‌پردازی اولیه، ازسوی سردبیر جمع‌بندی می‌شود. به دلیل تعدد و تنوع حوزه‌ها از نظر تمام افراد استفاده می‌کنیم. در تیم سردبیری افرادی با تخصص در حوزه فقه، تاریخ، فلسفه، کلام و… وجود دارند تا بدین ترتیب در همه حوزه‌های دین‌پژوهی اشراف داشته باشیم.
یکی از مسائلی که درباره برنامه‌های گفتوگومحور مطرح می‌شود، به نوعی کنترل صحبت‌هاست. آیا به این سمت هم رفتید؟
ما در برنامه به کنترل گفت‌وگو باور نداشتیم. باور ما بیشتر بر این بود که کارشناسان حضور پیدا کنند و حرف‌شان را بزنند و ما هم به‌عنوان یک مخاطب پرسشگر از آن‌ها سوال بپرسیم. گهگاهی به ما انتقاد می‌شود که مجری شما زیاد سوال می‌پرسد. خب این نقد درست است اما این سیاست ما در برنامه است. مجری ما صرفا یک شنونده نیست. او نماینده مخاطب بر سر میز گفت‌وگو است. هر سوال احتمالی که مخاطب ممکن است بپرسد، مجری از کارشناس می‌پرسد و دلیل این موضوع آن است که برنامه سوره صرفا تبلیغی نیست و این برنامه یک برنامه مبلغانه است. خیلی وقت‌ها شما دیدید که در فصل‌های قبلی که داشتیم، مهمان‌هایی دعوت شدند که دقیقا دو نگاه متضاد با هم داشتند ولی ما از عمد هر دو گروه را دعوت کردیم و از هر دو گروه گفت‌وگوی انتقادی گرفتیم.
صادقانه این است که مدیر شبکه از برنامه و از انتخاب موضوعات داغ، خیلی حمایت کرد و حمایت‌شان در برنامه‌های فصل «بنی‌امیه» و فصل «سقیفه» که درنهایت تعطیل شد، برای تیم تولیدکننده دلگرمی بود و طبیعی است که با محافظه‌کاری چنین کاری درنمی‌آید.
خودتان برنامه یا فصل خاصی را بیشتر دوست دارید؟
به‌عنوان تهیه‌کننده می‌توانم بگویم ما تک‌تک فصل‌ها و قسمت‌ها را دوست داشتیم. سوره فصل «سیدالشهدا» خیلی برای ما عزیز، دوست‌داشتنی و اثرگذار بود که یکی از نقاط اوج سوره به حساب می‌آید. سوره فصل «بنی‌امیه» یک رویکرد جدید به واقعه عاشورا و یک منظر جدید بود و از طرف مخاطبان خیلی استقبال شد. سوره فصل «سقیفه» برای ما خیلی مهم بود و ما باور داشتیم که می‌توان آنجا با یک رویکرد وحدت‌گرایانه از اختلاف‌ها در کمال احترام صحبت کرد که خب به دلیل سیاست‌های سازمان درنهایت منجر به تعطیلی آن فصل شد و بالاخره سوره فصل «نهج‌البلاغه» یکی از پربازخوردترین‌ها برای ما بود؛ یعنی اینکه یک بار ما مردم را 30شب بر سر سفره نهج‌البلاغه امیرالمومنین مهمان کنیم؛ از وجوه مختلف اخلاقی و سیاسی و اجتماعی گرفته تا تاریخی و کتابشناسی و مردم متوجه شوند که نهج‌البلاغه در زندگی، حیات و در نظام معرفتی یک شیعه چه نقشی دارد و از این جهت این فصل یکی از دوست‌داشتنی‌ترین فصل‌هایی بود که ما داشتیم.
آیا «سوره» برای هر نوع مخاطبی آورده خواهد داشت؟
ما سعی می‌کنیم در قدم اول همه مردم را مخاطب خود فرض کنیم و آن چیزی که وجود دارد این است که مخاطب شبکه چهار یک مخاطب خاص است و تمام توان خود را خرج می‌کنیم که این مخاطب را توسعه دهیم که این کار را با ساده کردن زبان برنامه، با اضافه کردن آیتم‌های تنفس و با سوالاتی که مجری از کارشناس می‌پرسد و از او می‌خواهد که بدون استفاده از کلمات تخصصی موضوعات را توضیح دهد، انجام می‌گیرد. ما به این نحو تمام مردم را مخاطب بالقوه برنامه می‌دانیم؛ اگرچه در وضع واقعی طبیعی است که شبکه چهار ممکن است شبکه خاص‌تری باشد و گفت‌و‌گوها برای اهل فن آورده بیشتری داشته باشد.
منبع: صبح نو
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.