به گزارش راه‌نوشت، به بهانه هفته کودک می‌خواهیم سری به دنیای بچه‌ها بزنیم و آثاری که برای این فرشته‌های زمینی ساخته میشود را ارزیابی کنیم؛ باشد که این بررسی‌ها و توجه‌ها فقط معطوف به هفته‌ی کودک و مناسبات این چنینی نباشد.
تولید و انتشار محتوای رسانه‌ای برای کودکان، از برنامه‌های تولیدی و زنده گرفته تا فیلم و پویانمایی، علاقه‌مندان زیادی دارد. اما نکته مهم، مهارت و دانش لازم برای کار کودک است که شاید از چشم خیلی از این علاقه‌مندان دور افتاده باشد و این کار را ساده و حتی تفننی تلقی کنند.
تعامل با دنیای زیبای بچه‌ها امر شیرین و لذت‌بخشی است، به شرط آنکه برای آن‌ها آسیب زننده و خطرآفرین نباشد. همین موضوع بین آثار مختلف کودک تفاوت و تمایز ایجاد می‌کند.
استقبال عموم کودکان و والدین می‌تواند نشان از جلب نظر مخاطب و انجام درست کار باشد. اما همیشه نمی‌توان این اتفاق را این قدر ساده دید. باید توجه داشت که سلیقه افراد در هر دوره به چه سمتی گرایش دارد. متأسفانه آثار مخرب منتشر شده می‌تواند تمایل مخاطب را تغییر داده و با ترفندهای مختلف برای جذاب کردن اثر، او را به سمت خود بکشد. بنابراین استقبال مردم باید بعد از بررسی دلیلش نتیجه‌ی تولید درست و مناسب آثار قلمداد شود.
ضعفی که در بسیار از آثار این حوزه به چشم می‌خورد افتادن از این طرف یا آن طرف بام است. یعنی اگر محتوای اساسی اثر هم از نظر صحت و هم از نظر تناسب با سن کودکان مورد قبول باشد، ضعف در فیلنامه یا گرافیک کار یا سایر عناصر جذابیت را شاهد هستیم. از طرفی معمولا به بهانه‌ی جذاب شدن اثر و استفاده از ترفندهایی مثل موسیقی و دکور و … و الگو گرفتن از آثار مشهور و محبوب خارجی، محتوا فدا میشود.
مثل تمام آثار رسانه و حتی رویدادهای سایر عرصه‌ها، اتفاق خوب در جایی شکل می‌گیرد که تعادل حفظ شود؛ نه محتوا فدای رنگ و لعاب شود و نه بالعکس. کار ایده‌آل آن است که محتوای نامناسب را پشت کوهی از موسیقی و جلوه‌های ویژه و … پنهان نکند، بلکه با استفاده از این عناصر محتوای مناسب را به کودک معرفی کرده و بیاموزد. همان‌طور که چنین عواملی باعث افزایش تعداد مخاطبین می‌شوند، می‌توانند آموزه‌ها و هدف محتوایی کار را در ذهن کودک ثبت و حک کنند.
حال شاید این سوال مطرح شود که اثر مناسب و محتوای آموزنده چیست؟ حتما باید با دیدن برنامه چیزی به کودک اضافه شود؟ ساخت برنامه‌های تفننی و فانتزی ایرادی دارد؟
ابتدا باید این نکته بیان شود که یکی از بهترین ابزارها برای انتقال مفاهیم به کودکان همین برنامه‌های رسانه‌ایست مخصوصاً در عصر حاضر که کودک خواه ناخواه با تکنولوژی رشد می‌کند (در ادامه به این نسل بیشتر می پردازیم). بنابراین از دست دادن چنین فرصتی جالب به نظر نمی‌آید.
در کنار این موضوع می‌دانیم که رسانه و اثر رسانه‌ایِ بی‌طرف نداریم. یعنی رسانه به خودی خود برای انتقال پیام ایجاد میشود؛ حتی اگر اثر ساخته شده، تفننی هم باشد پیامی را به مخاطب منتقل خواهد کرد. کم ندیده‌ایم آثار محبوبی را که شاید در ظاهر برای سرگرمی و تفریح به نظر بیایند اما به طور خیلی غیرمستقیم و بی‌سروصدا در بطن آن محتوای فراوانی نهفته است. می‌توان القای پیام به مخاطب بدون اینکه خودش متوجه شود را زیرکی یا هوشمندی رسانه‌ای نامید که اگر به موقع و به‌جا استفاده شود مفید خواهد بود.
شاید کوچک‌ترین پیام یک اثر تفننی که مثلاً شخصیت‌ها در آن صرفاً به بازی و خوشی می‌پردازند و همه مشکلات با شانس و اقبال حل میشود القای بی‌خیالی و غفلت به کودک باشد؛ طوری که زندگی ایده‌آل او را همانند اتفاقات آن اثر بسازد. یک زندگی بی‌دردسر که کار و تلاش سالم در آن جنبه‌ی منفی دارد. پس همان‌طور که در سایر موضوعات بی‌طرفی شاید از گرفتن طرفِ اشتباه خطرناک‌تر باشد، در اینجا هم، چنین است.
اما از نسلی گفتیم که تکنولوژی رفیق شفیقش شده و همواره در کنار اوست. مخصوصاً با ورود کرونا و بسته شدن مدارس، کودکان محصل و تکنولوژی جدانشدنی هستند. با توجه به پیشرفت روزافزون علم ارتباطات و نیاز به حضور تکنولوژی نمی‌توان ضروررت وجود آن در زندگی‌ها را انکار کرده و هرگونه تماس کودک با تکنولوژی را مضر دانست. اتفاقاً اگر این تماس مدیریت و نظارت شود و آثار رسانه‌ای مفید و قوی، بیشتر شده و پیشرفت کنند، از این حضور تکنولوژی می‌توان بهترین استفاده را به عمل آورد.
با وجود تمام موارد ذکر شده حرکت آثار کودک و نوجوان در کشور به سمت جلو در اکثر موارد کمتر از حد انتظار بوده و تولیدکننده‌های ماهر و قدر معدود هستند. البته برای تولیدکننده‌هایی که حتی در شرایط سخت و با وجود سنگ‌هایی که منتقد و مخاطب و مسئول و … خواسته یا ناخواسته پیش پایشان انداخته‌اند، باز هم به جلو تاخته‌اند، نهایت احترام را قائلیم.
امید که با پیشرفت در دانش و مهارت و آموزش کار کودک خوب و قوی و ایجاد مشوق و امکانات مناسب برای تولید اثر، تعداد این تولیدکننده‌ها روز به روز بیشتر شوند ان‌شاءالله.
نویسنده: فاطمه حجتی
جهت تماشای آثار خوب و ارزنده مخصوص کودکان می‌توانید به صفحه کودک و نوجوان عماریار مراجعه کنید.
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.