در روزهایی که جنجال برگزاری کنکور سوژه رسانه ها و محافل خبری است و عده‌ای تلاش می‌کنند لغو شود و یا حتی به تعویق بیفتد و با توجه به شرایطی که کرونا به وجود آورده است و مساله سلامت داوطلبان بحث اصلی این روزهاست، سایت عماریار از جدیدترین مستند خود رونمایی کرده است. “مغزهای یخ‌زده” عنوان مستندی است که به سراغ دانشگاه رفته است و علوم انسانی و اتفاقات مربوط به آن را به بوته نقد کشیده است.
نگاهی که به مسأله علوم انسانی وجود دارد از بطن جامعه نشات می گیرد، نوجوانی که قصد خواندن علوم انسانی دارد از طرف خانواده تحت فشار قرار می‌گیرد که به سراغ رشته‌های ریاضی و تجربی برود چرا که مسیری که در آینده برای این رشته‌ها وجود دارد هموارتر از مسیری است که برای علوم انسانی موجود است. یعنی دانش آموزی که از مرحله محاجه با خانواده برآید و علوم انسانی را انتخاب کند و برای کنکور درس بخواند و در دانشگاه در یکی از رشته‌های علوم انسانی قبول شود، تازه اول راهی است که احتمالاً پایانی برایش وجود ندارد.
چرا این اتفاق می‌افتد؟
مسائل جامعه دغدغه دانشگاه نیستند و برای رفع و اصلاح آن از نهاد دانشگاه برنامه‌ای وجود ندارد، به همین موازات حکومت برای آن راهبردی ندارد. به عنوان مثال در مساله “تحریم” وظیفه دانشگاه این است که به این مساله ورود پیدا کند تا کشور را در این وضعیت کمک کند اما در زمان اوج تحریم هایی که علیه کشور وجود داشت و تحریم مساله اصلی جامعه حد فاصل سال های 88 تا 92 با بررسی هایی که صورت گرفته و در مستند به آن اشاره شده است تنها 35 مورد پایان نامه درباره تحریم نوشته شده است.
نکته جالب توجه این است که در همان سال‌ها و فقط در دانشگاه هاروارد 287 پایان نامه و 800 کتاب درباره تحریم ایران تولید شده است در حالی که مساله ایران جزو اولویت های اصلی آن ها نبوده است در حالی وظیفه دانشگاه این است که برای مشکلات حاکمیت راهکار ارائه دهد.
مخاطب اصلی این مستند دانشجویان هستند، دانشجویانی که با یک دنیا امید و آرزو قدم به دانشگاه می گذارند و در سر رؤیاهای بزرگی برای تغییر شرایط و بهبود وضعیت جامعه می‌پرورانند. کارگردان قصد دارد که تصویر واقعی از وضعیت فعلی دانشگاه ارائه دهد که دانشجو تصویر درستی از دانشگاه داشته باشد و فریفته تبلیغات و زرق و برق های موجود نشود.
هدف اولیه مستند این است که به مخاطب این مفهوم را برساند که دانشگاه با مسائل واقعی جامعه ارتباطی ندارد و ساختار رانتی و نفتی که در دانشگاه وجود دارد آن رابه یک دلالی رسانده است. به همین دلیل ذاتا هدف دانشگاه این نیست که به مسائل جامعه فکر کند و برای بهبود و رفع آن راه حلی ارائه دهد.
نکته ای در مستند وجود دارد و متاسفانه در طول مستند و حتی پایان آن به آن نمی رسیم این است که مستند صرفا طرح مساله کرده است و قصدی برای ارائه راهکار ندارد که از ابتدا باید مخاطب را در جریان این موضوع می گذاشت.
گفتنی است مغزهای یخ‌زده به کارگردانی محمد مختوای و تهیه کنندگی رضا مسعودی و در مدرسه اندیشه و هنر (ماه) تولید شده است و پخش اینترنتی آن را سایت عماریار بر عهده دارد.
یادداشت از علی پاشایی
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.