«آیت الله» عنوان مستندی 96 دقیقه ای درباره زندگی پرفراز و نشیب مرجعی از مراجع تقلید جهان تشیع است که از او به عنوان «استادُ الفقها و المجتهدین» یاد می شود، آیت الله ابوالقاسم خوئی که از زعمای حوزه علمیه به شمار می رود زندگی پر فراز و نشیبی داشته که سید مصطفی موسوی تبار تلاش کرده تا در مستند «آیت الله» از زاویه دید خود به بخش هایی از آن اشاره کند.
مستند «آیت الله» مستندی دو تکه است که در بخش ابتدایی کارگردان قصد دارد مخاطب را با وجهه علمی و تحصیلی آیت الله آشنا می کند، که البته این معرفی در حد معرفی ویکی پدیایی باقی می ماند و جلو نمی رود.
مستند اطلاعاتی را به مخاطب می دهد که شاید در نگاه اول مهم جلوه کند اما کار که جلو می رود می فهمیم که چقدر مطالب مستند درجه دوم و قابل حذف بود، این که چنین عالمی توانسته در تربیت شاگران بسیار برجسته ای نظیر آیت الله خامنه ای، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله موسوی اردبیلی، آیت الله سیستانی، آیت الله وحید خراسانی، آیت الله محقق کابلی و آیت الله بهجت که هر کدام از مراجع تراز اول شیعه هستند نقش داشته باشد باید از لحاظ علمی و فن بیان خطابه در جایگاهی بی همتا باشد و مخاطب به دنبال پاسخ این سؤال است اما در این مستند اثری از آن را پیدا نمی کند.
مستند اطلاعاتی را به مخاطب می دهد که شاید در نگاه اول مهم جلوه کند اما کار که جلو می رود می فهمیم که چقدر مطالب مستند درجه دوم و قابل حذف بود، این که چنین عالمی توانسته در تربیت شاگران بسیار برجسته ای نظیر آیت الله خامنه ای، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله موسوی اردبیلی، آیت الله سیستانی، آیت الله وحید خراسانی، آیت الله محقق کابلی و آیت الله بهجت که هر کدام از مراجع تراز اول شیعه هستند نقش داشته باشد باید از لحاظ علمی و فن بیان خطابه در جایگاهی بی همتا باشد و مخاطب به دنبال پاسخ این سؤال است اما در این مستند اثری از آن را پیدا نمی کنیم
این که آیت الله خوئی در مدرسه علمیه ای که هزاران شاگرد دیگر هم داشته حجره داشته یا به درس اساتیدی می رفته که صدها شاگرد دیگر هم در محضرشان تلمذ می کردند پاسخی در خور شأن به جایگاه علمی آیت الله خوئی نیست.
کارگردان دم دستی ترین مسیر را برای معرفی وجهه علمی آیت الله خوئی را انتخاب کرده که همین امر سبب شده تا مخاطب پس از تماشای مستند آن چنان که باید و شاید جنبه فقهی و علمی «آیت الله خوئی» را به یاد نیاورد و شخصیت او در تحصیل علم و تألیف کتاب و تربیت شاگرد را او را تحت تأثیر قرار ندهد.
مستند در بخش دوم و از یک سوم ابتدایی که عبور می کند فصل سیاسی زندگی «آیت الله خوئی» را با واقعه اخراج ایرانیان مقیم عراق کلید می زند و سعی دارد تا نگاهی به تصمیمات و موضع گیری های سیاسی آیت الله در بحبوحه انقلاب و دوران جنگ ایران و عراق با مصاحبه با اطرافیان، خانواده و شاگردان داشته باشد.
فیلم در فصل سیاسی هم نتوانسته به روایت چندان قابل قبولی برسد و راویتی مستحکم به مخاطب ارائه نمی دهد، شاید اگر از همان ابتدا تکلیف مخاطب را با منش سیاسی آیت الله خوئی که شاید به نوعی منش مدارا بود روشن می کرد، بیشتر حرف مستند مورد پذیرش قرار می گرفت.
مستند در مواقعی اتفاقات و حوادثی را که مطرح می کند به صورت معلق در هوا می گذارد و رد می شود.
در ابتدای فصل سیاسی زندگی آیت الله اذعان دارد که آقای خوئی نمی خواست عراق را ترک کند، اما پس از عدم تمدید مهلت اقامت ایرانیان در عراق به خاطر تنها این که حال آیت الله به هم خورده برای مداوا به لندن می رود و معاون صدام حسین از عراق برای دیدار و دلجویی از آیت الله می آید و آقای خوئی پس از آن دیدار تصمیم به بازگشت به عراق می گیرد.
عدم پاسخ اقناعی مستندساز در قضیه ای که گفتیم و یا در ماجرای دیدار «آیت الله خوئی» با فرح پهلوی و شایعه اهدای انگشتر به محمدرضا شاه و آن نامه های مسالمت آمیز پس از انتفاضه شعبانیه در عراق همه و همه گذاره های سیاسی و فکت های مهم زندگی «آیت الله خوئی» بود که کارگردان در این مستند به نوعی آن ها را رها می کند و نمی تواند موضع خود را در قبال آن ها معرفی کند و پاسخی اقناع کننده برای مخاطب داشته باشد.
در پایان می توان گفت که مستند «آیت الله» مستندی است که حتما یک بار باید آن را دید تا به توان با جنبه های مختلف زندگی یکی از بزرگترین زعمای شیعه آشنا شد، اما کاش مستندسازان ما در مسیر ساخت زندگی چنین انسان های بزرگی وقت بیشتری را برای تحقیق و جستجو و پژوهش بگذارند.
.
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.
به نظرم باید مستندهایی درباره روحانیت با نگاه خود روحانیت هم بررسی بشه ، نقاط ضعفش اینجور بیشتر مشخص میشه