ترور به عنوان خشن ترین نوع حذف از جمله مسائل اساسی در امنیت هر کشور است، این موضوع در تاریخ ملت ها از گذشته تاکنون وجود داشته و دولت های بسیاری شاهد این اتفاق بوده اند .
مسئله ی ترور در کشور ما هم پیشینه ی پررنگی دارد و ردپای تلخش بر تاریخ ما باقی است ، که این موضوع با ترور شهید بهشتی و شهید رجایی و دیگر یاران امام خمینی در دهه 60 به اوج خود می رسد و در سال های بعد هم همچنان به روش ها و شکل های مختلف ادامه می یابد .
سینمای جهان در فیلم های متعددی به موضوع ترور پرداخته و خیلی خوب از پس روایت آن برآمده، و سینمای مستند ایران با سال ها تأخیر پی به جذابیت های این موضوع برد و به سراغ ساخت آثاری با موضوع ترورهای دهه 60 رفت.
در این نوشته با عنوان «قدم زدن در دهه 60 با سینمای مستند» تلاش کردیم تا آثار شاخص سینمای مستند با موضوع ترور در این سال ها را معرفی و بررسی کنیم.
مستند «سازمان»، به بررسی بخشی از تاریخچه سازمان مجاهدین خلق، تاسیس، روند تغییر ایدئولوژی و ورود به فاز مسلحانه در سال ۱۳۶۰، جزئیات عملیات مهندسی و ترورهای دهه ۶۰ میپردازد. پشت پرده ارتباط و پیوند ابوالحسن بنیصدر و سازمان مجاهدین خلق، از دیگر مباحث مهمی است که در مستند «سازمان» مورد بررسی و واکاوی قرار میگیرد.
مستند «ادوارد»، روایتی از زندگی شخصیتی به نام ادوارد که 38 سال از زندگی اش را در غربت و اسارت گذرانده است. ادوارد 9 سال اسیر جنگی بوده و بعد از پیوستن به سازمان مجاهدین خلق 12 سال را در اشرف میگذراند. وی پس از خروج از سازمان به آلمان میرود و در آنجا زندگی میکند.
این مستند به شهر آمل و حمله ضد انقلاب ها در اوایل انقلاب به این شهر در 6 بهمن 1360 پرداخته و از زبان مدافعان شهر دفاع بدون سلاح و خودجوش مردم این شهر و شکست منافقان را روایت می کند.
ترورسرچشمه
مستند ترور سرچشمه به کارگردانی محمدحسین مهدویان بازخوانی مهمی از حادثه ترور شهید بهشتی و شخصیت های برجسته حزب جمهوری اسلامی است که حواشی آن با تصاویر آرشیوی مربوط به حادثه انفجار شروع می شود و صحبت ها به حالت بازجویی از تمامی افرادی که در آن حادثه نقشی داشته یا عضو حزب بوده اند ادامه پیدا می کند.
جلیل قنبرزهی یکی از تروریستهایی است که نیروهای امنیتی 25 سال به دنبال دستگیریاش بودهاند. او ابوبکر بغدادی شرق ایران بوده و سالها زندگی مخفیانه در پاکستان داشته است. خبری میآید که جلیل برای رهبری گروههای تروریسی به ایران آمده و قصد حملات تروریستی دارد.
مستند سی و ششمین روز زمستان روایتی از شورش کمونیستها در سالهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، اوضاع زمانی ملتهب می شود که این گروه جنگلهای آمل را به عنوان پناهگاه انتخاب می کنند و نام گروه خود را سربداران می نامند.
پرونده ناتمام
پرونده ناتمام حاصل پژوهشی پنج ساله درباره یکی از پیچیده ترین پرونده های امنیتی کشور یعنی انفجار دفتر نخست وزیری در سال 60 است با وجود این که برخی از مطلعان و متهمان این پرونده حاضر به مصاحبه تصویری نشده اند اما این مستند به خوبی توانسته به پرسش های زیادی که برای عموم مردم و به ویژه نسل های دوم ، سوم انقلاب مطرح شده پاسخ میدهد.
در کوران بحثهای سیاسی بین اعضای حزب جمهوری اسلامی در مجلس شورای اسلامی و بنی صدر خبری مردم را شوکه میکند؛ آیت الله سید علی خامنهای در مسجد ابوذر تهران ترور میشود، این مستند داستان اتفاقات آن روز به خصوص را از زبان شاهدان عینی برایمان روایت می کند.
نفوذی
مستند نفوذی روایتگر گوشهای از زندگی «مسعود کشمیری» عامل ترور شهیدان رجایی و باهنر است. او از جمله نیروهای سازمان منافقین بود که با نفوذ در دستگاههای اجرایی کشور زمینهساز بمبگذاری در دفتر نخستوزیری جمهوری اسلامی ایران در شهریور 60 و شهادت شهیدان رجایی و باهنر شد، این مستند به بازخوانی بخشهایی از زندگی این فرد پرداخته است.
مجموعه مستند سریالی به نام خلق
مجموعه مستند «به نام خلق» به روایت اعضای سابق سازمان مجاهدین خلق از ابتدای شکلگیری تاکنون میپردازد. این مجموعه از نحوه شکلگیری فعالیتهای قبل و بعد از انقلاب اسلامی و فعالیتهای حال حاضر این گروهک تروریستی را به تصویر میکشد.
مستندهایی برای بیشتر دانستن:
ناتمامی برای دختر سمیه، مرتضی پایهشناس
داستان ناتمام یک حزب، سید مهدی دزفولی
آقای دادستان، محسن اسلام زاده
میراث مجید، مصطفی آتشمرد
دوبرادر، محمد سعید غدیریان
پیشمرگان، مجتبی حصاری