جنگ هشت ساله تحمیلی دوره ای از تاریخ ایران است که با رشادت و مقاومت گره خورده، دورهای که اگر نقش زنان در آن بیشتر از مردان نباشد، کمتر هم نیست و تاریخ را که ورق می زنیم شاهد حضور همه جانبه زنان در آن دوران بوده ایم.
علاوه بر حضور زنان، چه در خط مقدم و چه در پشت جبههها به عنوان پرستار و پزشک و امدادگر و … باید به نقش تربیتی آنان در آن دوران ها هم اشاره کرد؛ چرا که نقش تربیت در این دوران آنچنان موثر بوده که نمی توان آن را نادیده گرفت، همراهی همسران و تشویق آنان به حضور در جبههها هم از تاثیرات مهم زنان بوده است.
کتابها و مقالات زیادی در این زمینه به چاپ رسیده است و سینما هم به نوبهی خود در این عرصه قدمی گذاشته و تاحدی به نقش زنان و حضور آنان در این دوران پرداخته است.
فیلم و سریال های مختلفی با موضوع “دفاع مقدس “ ساخته شده که سعی داشته اند به نقش زنان و عملکرد آنها اشاره کنند . اگرچه در این فیلمها محور تنها زنان و حضور آنان در جبههها نبوده است و مسائل ناگفتهی بسیاری باقی مانده اما با این حال مطرح کردن چنین موضوعاتی در سینمای امروز اتفاق خوبیست.
از جمله فیلم هایی که در این زمینه ساخته شده اند می توان به فیلم ” ویلاییها” اشاره کرد .
این فیلم علاوه بر اینکه فعالیت زنان در پشت جبهههای جنگ را به تصویر کشیده ، از زاویهی دیگری نیز به مسئله نگاه کرده که آن ، چشم انتظاری و نگرانی همسران رزمنده هاست . نگاهی واقع بینانه که کمتر از آن صحبت شده و کمتر به تصویر کشیده شده .نگاهی که سعی دارد علاوه بر جنبههای صرفا مثبت و زندگی عاشقانهی شهدا ، سختیها و ناملایمتهایی که وجود دارد را نیز به تصویر بکشد .
ویلاییها ، روایت زنانی است از شهرهای مختلف که در چند ویلا در نزدیکی یکی از شهرهای جنوب جمع شدهاند و چشم انتظار همسرانشان هستند و هربار با آمدن ماشین جبهه نگرانتر میشوند که نکند این بار خبر شهادت همسرشان را بشنوند . یکی از این زنان ، عزیز است که به همراه دو نوهی دیگرش به آن ویلا آمده و بعد از مدتی عروسش برای بردن فرزندانش به خارج ، به آنجا میآید و ماجراهایی باعث ماندن او میشود .
“ویلاییها” در به تصویر کشیدن این احساس اضطراب همیشگی همسران رزمنده ، موفق بوده و تاحد زیادی توانسته مخاطب را با خود همراه کند و بیننده بتواند برای ساعت کوتاهی هم که شده با این زنان، همذات پنداری کند .
از فیلمهای مطرح دیگری که در این باره ساخته شده باید به فیلم ” شیار١٤٣” اشاره کرد که سعی داشته به چشم انتظاری مادران شهدا بپردازد .
“شیار ١٤٣” روایت زنی است به نام ” مش الفت ” که نمی داند پسرش در جنگ کشته یا اسیر شده، او امید به برگشتن پسرش دارد و در نهایت پس از سالها انتظار ، پیکر پسرش را در آغوش میگیرد .
این فیلم توانسته نظر منتقدان و تماشاگران را به خود جلب کند و همچنین ادای دینی به مادران شهدای دفاع مقدس باشد .
از فیلم های مطرح دیگر میتوان ” دلبری” را نام برد .
دلبری روایت زندگی خانوادهی یک جانباز قطع نخاع است و نگاهش بطور ویژه به همسر شهید و زندگی اوست . این فیلم هم سعی داشته به نگرانیهای همسر شهید و علاقه ی بینشان بپردازد . دلبری سعی داشته مرزها را بشکند واز روابط عاطفی میان شهید و همسرش سخن بگوید و شاید نقطهی قوتش این باشد که دچار افراط نشده و تصویری فانتزی از زندگیشان ارائه نداده است .
البته ناگفته نماند که با این وجود و با داشتن فیلم و سریالهای مختلف ، هنوز هم نتوانسته ایم مطابق با اصل ماجرا به نقش و عملکرد مستقیم زنان در طول این هشت سال بپردازیم .
بیشک این مدت به اندازهی تمام هشت سال حرف و روایت برای گفتن دارد که جای بسیاری از آنها امروزه در سینمای ما خالیست.