به گزارش سایت راه نوشت، مستند «کراس» به کارگردانی احمد رحمانیان، از جمله آثاری است که در بخش مسابقه یازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار حضور دارد. این مستند روایت زندگی شهید محمدکاظم توفیقی است که از کودکی علاقه زیادی به ورزش نشان می‌داد و با تلاش فراوان و با وجود سن کمی که داشت با نام پژمان وارد رشته موتورسواری میشود. مهارت زیاد او در موتورسواری او را طوری زبانزد می‌کند که وقتی اسم پژمان می‌آید باعث ترس و واهمه رقبا میشود. او در نهایت به سوریه رفته و به شهادت می‌رسد. در یادداشتی به قلم محمد بزرگ به این مستند پرداختیم که می‌خوانید.
کجا از مرگ هراس دارد آن‌که به جاودانگی روح در جوار حق آگاه است ؟ ( شهید آوینی )
روایت از یک قهرمان در ادبیات داستانی و سینمای جنگ در قالب دفاع مقدس عنصری متفاوت از قالب‌های داستانی در ادبیات و سینمای جهان نیست اما تعدد سوژه‌ها در واقعیت رخداده در کشور عزیزمان و خصوصاً ایثار و ازجان‌گذشتگی نیروهای مردمی و نظامی، دست متولیان هنر را در این زمینه باز گذاشته است.
هرچند در سال‌های اخیر به نسبت گذشته در ساخت آثار خلاقانه با موضوعات جدید برای جذب مخاطبان در این زمینه کم‌فروغ بودیم، اما به‌واقع آثاری مثل مستند کراس می‌توانند الگوی مناسبی به لحاظ زیبایی‌شناسی باشد تا برای برجسته‌سازی پهلوانان ارزشمند کشورمان و شناخت این عزیزان به مردم جهان از مدیوم سینما کاری صورت گرفته باشد.
پرداخت ایده
ایده ساخت بخشی از زندگی قهرمانانه محمدکاظم توفیقی یا همان پژمان که از مجاهدان و شهدای مدافع حرم به شمار می‌آید، زمانی به‌عنوان یک ایده مناسب در ذهن خالق اثر شکل می‌گیرد و او را مجاب به ساختن می‌کند که به بخش ورزشی زندگی پژمان پرداخته میشود، زندگی قهرمانان ورزشی و بازنمایی آن در سینما و رسانه همیشه برای مخاطبین کم سن و سال و نوجوانان جذاب بوده و موتور سواری به‌واقع جذابیتی بسیار زیاد برای این گروه سنی دارد و انتخاب این ایده بسیار مناسب و قابل پرداخت سینمایی است.
هرچند رویکرد ساخت مستند توسط احمد رحمانیان هم با توجه به این ایده دستمایه ارزشمندی است، اما همچنان برای کارهای بلند سینمایی هم بدیع و قابل‌تعمیم است. فیلم «شب واقعه» ساخته شهرام اسدی به رشادت دریاقلی سورانی می پردازد وی یک اوراقچی ساده از اهالی چهارمحال بختیاری مقیم آبادان به شمار می‌رود که در جریان حمله عراق به ایران متوجه نفوذ غافلگیرانه عراقی‌های رودخانه بهمن‌شیر میشود و مسافت ۹ کیلومتری را از گورستان اتومبیل‌های فرسوده در کوی ذوالفقاری تا نیروهای خودی با دوچرخه می‌پیمایند و از یورش عراقی‌ها آگاه می‌سازد.
روایت یک قهرمان در مستند «کراس»
وی در کشاکش این ماجرا بر اثر ترکش خمپاره مجروح میشود و در راه پشت جبهه در قطار به درجه شهادت نائل میشود. در روایت فیلم کراس در اواخر فیلم در بازگویی خاطرات که به آزادسازی منطقه‌ای در سوریه برمی‌گردد افراد پشت خط و نیروهای خودی نیاز به مهمات و به‌طور مشخص خمپاره ۶۰ دارند که از محاصره دشمن آزاد شوند تنها یک موتورسوار می‌تواند این کار را انجام دهد که قهرمانی چون محمدکاظم توفیقی دست به این خطر می‌زند . از این رو با توجه به مثال ذکر شده ابعاد زندگی ورزش و قهرمانانه این شخصیت اجازه کاری با استانداردهای جهانی را می‌خواهد تا بتوانیم عرضه‌کننده مکتب والای شهادت به شکل حقیقی خودش با همه جهانیان باشیم. در فیلم «شکست ناپذیر» ساخته آنجلینا جولی به پروراندن یک قهرمان دوی میدانی که از خلبانان نیروهای ایالات متحده است و در چنگال نیروهای ژاپنی گرفتار میشود و به مثابه یک قهرمان می‌تواند مسیر درام را برای جذب مخاطب هموار کند.
در مستند کراس ایده و روایت توانسته برای انتقال درون‌مایه اثر و شکل تمانیک آن پرمایه باشد، اما در ساختار و به‌خصوص همسو بودن با استانداردهای روز در بکارگیری از تجهیزات لازم در تصویربرداری بخصوص برای ارائه شخصیت پژمان به عنوان یک قهرمان موتورسواری کم‌مایه است. این کم‌مایگی از آنجا قابل شهود است که ارائه تصاویر بیشتر از پژمان در قالب یک موتورسوار در مسابقات کمتر به چشم می‌آید و گویی اینکه مجموعه تصاویر موتورسواری کلاژی از تصاویری از مسابقات مختلف است که برای بازنمایی صحنه‌هایی که راوی از پژمان صحبت می‌کند دلالت دارد. به هر حال انتظار می‌رود برای پروراندن این ایده‌های خوب و بدل کردن آنها به آثار تاثیرگذار مداقه بیشتری در این زمینه از سوی خالقان اثر شود. مستند کراس شروع، میانه و پایان خوبی دارد بخصوص پایان بندی اثر به قدری خوب است که می‌تواند بار دراماتیکی اثر را به مخاطب عرضه کند.
روایت یک قهرمان در مستند «کراس»
پندار ما این است که ما مانده‌ایم و شهدا رفته‌اند اما حقیقت آن است که زمان ما را با خود برده است و شهدا مانده‌اند (شهیدآوینی) در روایت داستان قهرمان‌سازی و برجسته‌سازی ابرقهرمانان در سینمای هالیوود همیشه مورد توجه بوده اما در روایت ما شیعیان از شهادت همان قهرمان‌سازی است منتها با چاشنی عیاری و پهلوانی که دنیای امروز از آن در خیلی از بخش‌های داستانی غافل است.
در تاریخ ایرانی و اسلامی ما و همینطور تاریخ معاصر و زندگی اکنون ما این نمونه‌ها که پروتاگونیست به مثابه یک پهلوان است بسیار زیاد به چشم می‌خورد که باید از دید سازندگان سینمایی دور نماند اما پرداخت به‌روز و خلاقانه که در جای خود قابل بحث است بسیار مهم و قابل توجه است. که به نمونه‌های بیشتری مشابه مستند کراس احتیاج دارد.
به قلم؛ محمد بزرگ
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.