خیلی از قدیمی‌ترها، منبر خوب را شاید با نام و نشان شیخ کافی بشناسند، واعظی که در منبرهایش به خوبی توانست رگ خواب مخاطب را به دست بیاورد و مسائل اعتقادی را در کنار مسائل روز جامعه با بیان شیرین و لحن دلنشینش به مخاطب عرضه کند.

اما شیخ کافی که بود؟ که هنوز بعد از سال ها نوار های نویز دارش و آن ندبه های پر سوز و گدازش روح انسان را صیقل می دهد و به فکر فرو می برد.

مستند «جمعه سیاه و سفید» مستندی که زندگی شیخ کافی را زیر ذره‌بین قرار داده و سعی کرده تا شخصیت این خطیب توانا را تا حدودی به مخاطب معرفی کند.

شیخ احمد کافی در عصر پهلوی اول در خانواده ای متدین چشم به جهان گشود. تحصیلات خود را در دروس حوزوی ادامه داد و به سخنرانی مشهور در عصر خود مبدل گشت، در مستند «جمعه سیاه و سفید» ابعاد مختلفی از منبرهای او و اثراتش در جامعه را از زبان افراد نام آشنا می شنویم.

شیخ کافی، سخنرانی بود که‌ در منبرش از شاداب ترین و به روز ترین سبک های سخنوری بهره می‌برد، فراز و فرودی که او به لحن صدای خود می‌داد، مخاطب را مجذوب خود می‌کرد و تا پایان سخنرانی مخاطب را پای منبر نگه می داشت.

از خصوصیات بارز منبرهای کافی عامه پسند بودن صحبت هایش بود و شاید به توان گفت که با دوری از الفاظ پیچیده و بدعتی در سخنرانی ایجاد کند

در اصل او با وارد کردن مسائل جاری زندگی مردم در منبرش  و بیان دغدغه های زندگی روزمره، توانسته بود بود مردم را با خود همراه کند.

و با همین سبک و سیاق منبر خود، شبکه ای از نیروهای خود جوش مردمی را به وجود بیاورد و با استفاده از همین شبکه فعالیت های اجتماعی خرد و کلان راه بیندازد.

مرحوم کافی همواره در منبرهایش به امید بخشی مردم مشغول بود، او اعتقاد داشت با بخشیدن امید به مردم می توان به آن ها انگیزه برای حرکت به سوی هدف نهایی را بخشید.

امید همان چیزی است که امروزه مردم به آن نیاز دارند و رهبر انقلاب نیز در بیانات خود از اهمیت آن به دفعات سخن گفته اند.

ماجرای اختلاف شریعتی و کافی در مستند جمعه سیاه و سفید

دکتر علی شریعتی مخاطب سخنرانی های کافی را مردم عامه در معنای منفی آن می‌دانست، در حالی که مخاطبان دکتر شریعتی فرهیختگان و دانشگاهیان به نظر می‌رسیدند و این مسأله سر آغاز اختلافات این دو نفر بود، اختلافی که در مستند «جمعه سیاه و سفید» کارگردان به تفصیل چرایی و علت آن را بیان می کند.

 برخورد این دو با این اختلاف چنان بوده است که انگار آن ها هم در مبنای فکری و هم شیوه اجرایی با هم تفاوت دارند در صورتی‌که هر دو برای یک هدف مشترک که همان آماده سازی مردم برای رشد حقیقی و انقلاب نهایی بوده تلاش می کردند.

اما چرا مرحوم شریعتی و مرحوم کافی حاضر به مذاکره و مناظره نشدند سؤالی است که شاید با دیدن مستند به جواب آن پی ببرید.

مرحوم‌ کافی در سال‌های انتهایی عمرش با شجاعت تمام در منبرهایش از امام خمینی(ره) نام می‌برد و مردم را به همراهی و اطاعت از ایشان دعوت می کرد.

همین رفتار او برای ساواک بهانه ای برای برخورد را فراهم کرد و هنگامی که وی به اجبار راهی سفر مشهد می‌شود، در بین راه به طرز مشکوکی با خودرو خود تصادف و دار فانی را وداع می کند.

هرگز علت دقیق تصادف روشن نشد و همگان بر این موضوع توافق نظر دارند که تصادف به عمد انجام گرفته است و هدف مشخصا سو قصد به مرحوم کافی بود است.

نگاهی به مستند جمعه سیاه و سفید

مستند جذاب و دیدنی «جمعه سیاه و سفید» اثری است که علاقه مندان به آن خطیب توانا و کسانی که به دنبال راز شهرت و محبوبیت کافی هستند را دست خالی نمی گذارد.

مشخصه جذاب این اثر را می‌توان استفاده مناسب از فیلم‌ها و تصاویر آرشیوی دانست، دست گذاشتن بر روی موضوع همیشه جذاب اختلافات حوزه و دانشگاه و ریشه یابی آن نقطه قوت اثر به حساب می آید.

استفاده از افراد مختلف با اندیشه ها و سلایق سیاسی متفاوت، از دیگر ویژگی های مثبت مستند جذاب «جمعه سیاه و سفید» است، اما با وجود تمام نکات مثبت کار ریتم کند اثر در برخی از مقاطع سبب می شود تا بیننده گاهاً خسته شود.