به گزارش راه‌نوشت، اوضاع افغانستان این روزها حسابی بهم ریخته است. طالبان با سرعتی باورنکردنی و در کمتر از یک ماه، تقریبا همه‌ی کشور را تصرف کرده و وارد پایتخت شده‌اند، رئیس جمهور و برخی مقامات دولتی فرار کرده‌اند و مردم آشفته و متحیر مانده‌اند که چه آینده‌ای در انتظارشان است.
اوضاع امروز افغانستان، به یکباره و در همین یک ماه شکل نگرفته و سردرآوردن از آن به فاکتورهای متعددی وابسته است.
افغانستان کشوری است متشکل از قومیت‌ها و مذهب‌ها و فرهنگ‌های مختلف که حدود چهار دهه است جنگ و ناامنی و فقر را تجربه می‌کند. نبود حکومت مستقل و کارآمد و حاکمان دلسوز، باعث شده گروه‌های متعددی در آن برای به دست آوردن حکومت قیام کنند و همواره با هم در جنگ باشند. در این رابطه نام طالبان را بیشتر شنیده‌ایم؛ اما عموما اطلاعی از چرایی تشکیل و ساختار این گروه، پایگاه اجتماعی آن در میان مردم افغانستان و کشورهای حامی او و هم‌چنین ماهیت سایر گروه های مشابه در افغانستان نداریم.
علاوه بر آن حضور بیش از بیست ساله آمریکایی‌ها در این کشور و خبرهایی از حضور داعش در آن‌جا، از دیگر معماهایی است که در مسئله افغانستان مطرح است.
در سال‌های اخیر مستندسازان کشورمان برای کسب اطلاعات از سیاست، فرهنگ، ماهیت گروه‌های مختلف درگیر در وقایع افغانستان و اتفاقات مختلفی که روزانه در اخبار از کشور افغانستان به گوشمان می‌رسد به این کشور سفر کرده یا با برادران افغانستانی حاضر در ایران گفتگو کرده‌اند و آنها را به لباس مستند و فیلم درآورده‌اند.
شرایط کشور افغانستان، به دلیل همسایگی با کشورمان و حضور اکثریت مسلمان در این کشور برای مردم ما اهمیت ویژه ای دارد.
به همین دلیل در این مطلب به معرفی چند مستند و فیلم با موضوع افغانستان می‌پردازیم:
مستند «زندگی میان پرچم های جنگی»؛ روایت پرچم‌های جنگی افراشته بر سر مردم افغانستان
روستای کورک مغول در شمال‌غرب افغانستان ظاهری عادی دارد. کودکانی با بازی‌های ساده، چوپانی با گله کوچکش و کشاورزی که محصولاتش را برداشت می‌کند. اما این روستا نمی‌تواند قریه‌ای عادی باشد چرا که مردم مجبور هستند در میان جنگ طالبان، آمریکایی‌ها و ارتش زندگی کنند و بدتر از آن این‌که، اخیرا شایعاتی مبنی بر حضور داعش در حوالی روستا به گوش می‌رسد …
«زندگی میان پرچم‌های جنگی» جدیدترین ساخته‌ی محسن اسلام‌زاده با موضوع طالبان و افغانستان است. اسلام زاده مستندسازی ایرانی است که بیش از یک دهه مشغول پژوهش روی مسئله افغانستان و به ویژه طالبان می‌باشد و تاکنون چند مستند با این موضوع ساخته است. در این اثر تلاش شده روایت متفاوتی از تضاد بین گروه‌های مختلف مسلح در افغانستان ارائه شود. هم‌چنین به دنبال نقش حکومت افغانستان در این درگیری‌ها هم رفته است.
این اثر موفق به کسب جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» شده، جزء ۱۰ فیلم منتخب بخش مستند جشنواره فیلم فجر سال ۹۸ بوده و در جشنواره‌های بین‌المللی نظیر «فیلم‌های آسیایی بارسلونا» و بازار فیلم «ویژن دوریل» سوئیس حضور داشته است.
در کنار تماشای این مستند، در سایت Ammaryar، فیلم مناظره و گفت‌وگوی جذابی درباره تحولات افغانستان با حضور سخنگوی رسمی طالبان (در سال 1400) جهت دانلود موجود است.
مستند «تنها میان طالبان»؛ ماجرای حضور 15 روزه یک مستندساز در بین طالبان
این مستند یک روایت بی واسطه در مورد نگرش طالبان به مسائل مختلفی از جمله سیاست، مذهب و قومیت است.
مستند «تنها میان طالبان» به کارگردانی محسن اسلام زاده در سال 1394 ساخته شده است.
اسلام زاده چند بار به کشور افغانستان سفر کرد تا سرانجام موفق شد اجازه حضور بین این گروه را پیدا کند و 15 روز در میان طالبان زندگی کرد. وی با مقام‌های ولایتی طالبان در استان «هلمند» مصاحبه کرده‌است.
مستند «قصه شبان و گرگ»؛ خاطرات یک مجاهد افغانستانی از اسارت در گوانتانامو به همراه نگاهی متفاوت به وضعیت افغانستان
در این مستند، مخاطب با شهید دکتر سید «علیشاه موسوی گردیزی» همراه می‌شود؛ پزشک مجاهد افغانستانی که چندسالی از عمرش را بی گناه در زندان «گوآنتانامو» گذرانده است.
شهید موسوی، خاطرات خود از اسارتش در گوانتانامو را روایت می کند و اشاره هایی به وضعیت افغانستان در زمان اشغال آمریکایی ها دارد.
شهید موسوی گردیزی نماینده‌ی پارلمان هم بوده و به چمران افغانستان معروف است.
مستند «قصه شبان و گرگ» به کارگردانی محمدمهدی خالقی، با نگاهی متفاوت، روشن و رو به آینده، درباره فرهنگ، تاریخ و اجتماع افغانستان تولید شده است.
مستند «افغانستان من»؛ نگاهی توأمان به تاریخ و وضعیت کنونی افغانستان
مستند «افغانستان من» با نیم نگاهی به تاریخ چند دهه قبل این کشور، سری به شهرهایی همچون بلخ، هرات، کابل و مزار شریف می‌زند تا هم از پیشینه تاریخی و باشکوه آنها بگوید
و هم از وضعیت کنونی آن که بیشتر تحت تاثیر جنگ‌های پی در پی بوده اطلاعاتی به مخاطب ارائه دهد.
معرفی برخی از مشاهیر افغانستان، زبان فارسی، مشکلات مردم به علت جنگ‌های مختلف، طالبان، حمله آمریکا بعد از یازده سپتامبر، شکنجه برخی از شهروندان بی‌گناه افغان در زندان‌های بگرام و گوانتانامو، وضعیت آموزش و مدارس و دانشگاه‌ها ازموضوعاتی است که در مستند به آنها اشاره می‌شود.
مستند «افغانستان من» به کارگردانی محمدمهدی خالقی در سال 1391 ساخته شده است.
مستند «سفر به دیار پشتون ها»؛ بررسی مبانی فکری طالبان
لنز دوربین رسانه های غربی، معمولا سعی کرده‌اند تمام اتفاقات افغانستان را حملات تروریستی با سر منشا بنیادگرایی اسلامی به ما معرفی کنند.
مستند «سفر به دیار پشتون‌ها» سعی می‌کند با پرداختن به چگونگی تشکیل طالبان، خط تمایزی بین جهاد و ترور بکشد و با استفاده از کلام نخبگان پشتون در این مورد شفاف‌سازی کند.
پشتون‌ها بزرگ‌ترین قوم افغانستان هستند که جز شمال و قسمت‌هایی از مرکز افغانستان در سایر نقاط این کشور پراکنده اند و در 250 سال اخیر بازیگران اصلی صحنه سیاسی افغانستان بوده‌اند.
اسلام‌زاده، کارگردان مستند، برای اطلاع یافتن از مبانی فکری طالبان و دادن اطلاعات جامعی در این زمینه به مخاطب فقط به مصاحبه ها متکی نشده؛ بلکه قبل و بعد از تصویربرداری تحقیقات خوبی در این زمینه انجام داده است.
اگر می‌خواهید بیشتر با سرزمین افغانستان، طالبان و اسلام جهادی آشنا شوید مستند سفر به دیار پشتون‌ها را مشاهده کنید.
فیلم سینمایی «مزار شریف»؛ داستان کشتار دیپلمات‌های ایرانی در مزارشریف
«مزار شریف»، داستان کشتار دیپلمات های ایرانی در کنسولگری ایران در شهر مزار شریف افغانستان است.
در 17 مرداد 1377به دنبال اشغال شهر مزارشریف توسط نیروهای طالبان و ورود آنها به کنسولگری ایران، 10 تن از کارکنان کنسولگری و یک روزنامه نگار به شهادت می‌رسند و «مدد شاهسوندی» تنها بازمانده این حادثه است که جان سالم به در می برد و راهی سفری 15 کیلومتری با پای پیاده تا مرز ایران می‌شود. «مزار شریف» به کارگردانی و نویسندگی عبدالحسن برزیده و تهیه‌کنندگی منوچهر شاهسواری محصول سال 1393 است.
این فیلم، در سی و سومین جشنواره فیلم فجر نامزد بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد. هم‌چنین تندیس چشم‌انداز بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم ویکتوریا کانادا 2016، جایزه اول بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم فونیکس استرالیا 2016 و جایزه بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر زن جشنواره بین‌المللی فیلم تامیل نادو هند از دیگر افتخارات اوست.
فیلم داستانی جمعه گل؛ کشاکش یک پسر ایرانی و یک پسر افغانستانی در یک همکاری اجباری
این فیلم کوتاه سعی دارد رابطه دو ملت ایران و افغانستان را در کشاکش نمادین رویدادهای کودکی این دو پسربچه به تصویر بکشد.
فیلم داستانی «جمعه گل»، برنده جایزه و تندیس ویژه شهید بهنام محمدی در سی و یکمین دوره جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، برنده دیپلم افتخار بخش یونیسف در سی و یکمین دوره جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، تحسین شده در سومین دوره جشنواره فیلم سلامت ۱۳۹۷ و برنده دو جایزه اول از دو موسسه سینمایی در بخش جنبی چهل و هشتمین دوره جشنواره فیلم رشد شده است.
مستند «در جستجوی تاریخ گمشده»؛ روایت حضور رزمندگان افغانستانی در جنگ 8 ساله تحمیلی
شاید اگر جایی بشنوید و بخوانید که مردم افغانستان در هشت سال جنگ ایران و عراق، دوشادوش رزمندگان ایرانی به فرمان امام خمینی(ره) و زیر پرچم اسلام در جبهه‌ها حضور داشته و به درجه شهادت، جانبازی و یا اسیری هم رسیده‌اند؛ برایتان غیر قابل قبول و تعجب‌آور باشد.
مردمانی که معنی جهاد اسلامی را فراتر از مرزهای سیاسی خود می‌دانند و در جبهه‌های ایران، فلسطین و سوریه کنار سربازان اسلام جنگیده‌اند.
مستند «در جستجوی تاریخ گمشده» به کارگردانی ساسان فلاح فر روایتی است از گفتگو با برادران اهل افغانستان که در دوران هشت سال دفاع مقدس، با آمدن به ایران به مجاهدت پرداختند.
مستند «هیئت زید شهید»؛ نگاهی به ارادت افغانستانی های مقیم مشهد به امام حسین (ع)
سال هاست که اتباع افغانی در کشور ما زندگی می کنند. برخی از آنها هیچ‌گاه کشور خود را ندیده اند و در ایران به دنیا آمده اند و بعضی هم تنها خاطره ای دور برایشان از افغانستان باقی مانده است؛
ولی در هر صورت آنها شیعیانی هستند مانند ما، همراه با آداب و رسومی کاملا شبیه مردم ایران. به ویژه در هنگامه عزاداری های محرم و صفر که هیئت های مخصوص به افغان‌ها را می توان در برخی شهرها مشاهده کرد.
مستند «هیئت زید شهید»، داستان «سید محمد حسینی» است که یک پای خود را در جنگ با شوروی از دست داده، از زمان جنگ طالبان به ایران آمده و مداح هیأت افغانستانی‌های مقیم مشهد است.
او از راه اندازی هیأت «زید شهید» می‌گوید که از سال ۱۳۶۲ تا امروز، هرسال مراسم دهه اول محرم را به سبک افغان‌ستانی‌ها، در شهر مشهد برگزار می‌کنند.
مستند «راوی خون شریکی»؛ روایتی از تلاش‌های یک پژوهشگر در روایت‌گری تاریخ مشترک دو ملت ایران و افغانستان
مستند «راوی خون شریکی»، روایتی است از زندگی و تلاش‌های مرحوم محمدسرور رجایی در روایت‌گری تاریخ مشترک دو ملت ایران و افغانستان؛ دو ملتی که هم در خون شریک‌اند و هم در غم.
محمد سرور رجایی نویسنده، شاعر و پژوهشگر افغان مقیم ایران بود که چندین کتاب با موضوع دوستی مردمان ایران و افغانستان به رشته تحریر درآورد و در سال 1400 در اثر ابتلا به کرونا درگذشت.
از دشت لیلی تا جزیره مجنون (خاطرات رزمندگان افغانستانی جنگ ایران و عراق)، ماموریت خدا (هفت روایت از احمدرضا سعیدی)، در آغوش قلب‌ها (اشعار و خاطرات مردم افغانستان از امام خمینی) و گل‌های باغ کابل (مجموعه شعر کودکان) از آثار اوست.
کلیه حقوق برای عماریار محفوظ است.